Author: Ad van Wijk

Waterstof manifesto ‘Waterstof: Essentiële Bouwsteen Energietransitie’

Ad van Wijk

Klimaatverandering is een groot probleem en behoeft significante CO2 reductie in verschillende sectoren.  Groene waterstof speelt daar een onmisbare rol in. Het is belangrijk dat de ontwikkeling van groene waterstof geborgd wordt in het Klimaat & Energieakkoord. Wij roepen de regering en de deelnemende partijen van het Klimaat & Energieakkoord dan ook op om prioriteit te geven aan waterstof als essentiële bouwsteen voor de energietransitie.

Wie zijn wij? De Waterstof Coalitie is een initiatief van netbeheerders, industrie, energiebedrijven, natuur- en milieuorganisaties en wetenschappers. Als brede coalitie brengen we in kaart
wat er mogelijk is en doen we hierbij een concreet voorstel met betrekking tot waterstof voor het Klimaat & Energie Akkoord.

Lees het hele rapport Manifest Waterstof DEF Mei 2018

Groene waterstof hoort thuis in Klimaat & Energieakkoord

Ad van Wijk

Groene waterstof hoort thuis in Klimaat & Energieakkoord

Waterstof Coalitie: combinatie van groene waterstof en ‘Wind op Zee’ vormt de basis voor de energietransitie

Amsterdam, 31 mei 2018. Om de klimaatdoelen van Parijs te halen, CO2-reductie te realiseren en de Nederlandse economie te vergroenen, is het opnemen van groene waterstof in het voor de zomer te sluiten Klimaat & Energieakkoord noodzakelijk. Deze oproep komt van de Waterstof Coalitie, die stelt dat groene waterstof een wezenlijk onderdeel is van een betrouwbare én betaalbare energietransitie in Nederland. Morgen overhandigt deze coalitie hierover een manifest aan Minister Wiebes van Economische Zaken & Klimaat.

De Waterstof Coalitie, een initiatief van Greenpeace Nederland, is een nog steeds groeiend initiatief van verschillende partijen die deelnemen aan de klimaattafels, waaronder netbeheerders, industrie, energiebedrijven, milieuorganisaties en wetenschappers: AkzoNobel Specialty Chemicals, Alliander, ENGIE Nederland, Eneco Groep, Enexis Groep, Gasunie, Greenpeace Nederland, Groningen Seaports, Havenbedrijf Rotterdam, Innogy, Natuur & Milieu, Natuur & Milieufederaties, New Energy Coalition, Nuon, OCI Nitrogen, Stedin Groep, Tata Steel, TenneT, ThyssenKrupp, TU Delft, TU Eindhoven, VNO-NCW, Yara Sluiskil.

Daling CO2-uitstoot
De drieëntwintig organisaties die de Waterstof Coalitie vormen roepen de regering op juist nu groene waterstof te stimuleren voor verdere verduurzaming van de energievoorziening.  Vergroening van de industrie, energie opslag en flexibilisering van het net zijn speerpunten in dit manifest. Dit is volgens de coalitie een effectieve oplossing om richting 2030 een forse bijdrage te leveren aan de daling van CO2-uitstoot.

“Om CO2 -uitstoot drastisch te verminderen is groene waterstof een fantastische oplossing. We geven minister Wiebes met dit manifest een duidelijk signaal dat we snel werk moeten maken van groene waterstof. Het is bijzonder dat diverse sectoren via deze Waterstof Coalitie de handen in een slaan,” aldus Greenpeace Directeur Joris Thijssen.

Hans de Boer, voorzitter van VNO-NCW: “Dankzij groene waterstof kunnen we windenergie gebruiken op elk moment dat het ons uitkomt. Daardoor kunnen we heel veel vliegen in één klap slaan. Een aantrekkelijke energietransitie, schone mobiliteit, een sterke economie én we kunnen er de doelen van het Parijsakkoord mee halen.”

Vergroening industrie en transport
Voor een snelle en kostenverlagende groei van groene waterstof pleit de Waterstof Coalitie in haar manifest voor een programmatische aanpak, zoals die ook zeer succesvol door de overheid wordt gebruikt bij de ontwikkeling van windparken op zee. In maart werd bekend dat één van de eerste grote windparken op zee nu zonder subsidie gebouwd gaat worden.

Mel Kroon, CEO van TenneT: “Na de succesvolle ontwikkeling van ‘Wind op Zee’ is het nu essentieel groene waterstof productie te stimuleren om zo opslag voor langere periode te creëren en industrie en transport sterk te vergroenen.”

Kostenreductie
Van groot belang is dat de productiekosten van groene waterstof door middel van zogenoemde elektrolyzers omlaag gaan. Op dit moment is groene waterstof een duurdere oplossing dan het grijze of blauwe alternatief. Een forse kostenreductie van elektrolyzers, samen met een daling van de kosten van hernieuwbare elektriciteit, moet haalbaar zijn; volgens de coalitie in 2030 met circa twee derde bij een elektrolyse capaciteit van 3 tot 4 GW.

Han Fennema, CEO van Gasunie, wijst op het belang van robuuste en kostenefficiënte verbindingen tussen aanbieders en afnemers van waterstof: “De kracht van waterstof is dat de netwerken voor stroom én moleculen met elkaar via nieuwe technologieën verbonden worden, ook internationaal. In 2030 kunnen we concrete resultaten laten zien. We willen richting 2030 een landelijk dekkend hoofdnet voor waterstof realiseren.”

Opslag
Efficiënt gebruik van zeer grote hoeveelheden duurzame elektriciteit kan met groene waterstof worden bereikt, vindt de Waterstof Coalitie. Zo kan energie betaalbaar en efficiënt in grote hoeveelheden worden opgeslagen. Ook kunnen tekorten of overschotten aan elektriciteit worden opgevangen waarmee het elektriciteitssysteem in balans blijft. Dit voorkomt het afschakelen van windmolens in situaties van een productieoverschot.

Han Blokland, CEO ENGIE Nederland: “Waterstof is een ‘allround’ antwoord voor de verduurzaming van de energievoorziening. Het kan makkelijk grote volumes wind- en zonne-energie opslaan voor seizoensoverbrugging. Het kan flexibel het netwerk in balans houden, direct aardgas vervangen en is makkelijk te transporteren. Waterstof biedt hierdoor de unieke mogelijkheid om de elektriciteitssector en de industriesector te koppelen en beide te verduurzamen.”

Routekaart Groene Waterstof
In het manifest staat de specifieke oplossing hoe overheid samen met de industrie groene waterstof landelijk kunnen uitrollen:

  • De overheid organiseert bijvoorbeeld jaarlijks tenders met oplopende volumes tot en met 2030;
  • De overheid stelt financiële middelen beschikbaar waarbij de onrendabele top – het verschil tussen groene waterstof en het grijze alternatief – door de overheid wordt gedekt;
  • De tender-winnaar ontvangt van de overheid een vergunning, subsidie en een elektriciteitsnetaansluiting plus een aansluiting voor een waterstofpijpleiding Elektrolyzers worden op land opgeschaald, nabij de kust vanaf een stopcontact op zee;
  • TenneT levert als netbeheerder de aansluiting (AC en/of DC);
  • Waterstof transportcapaciteit van productie naar de vraag – bij voorkeur via aangepaste aardgaspijpleidingen – zal door Gasunie worden geleverd, via een in fasen te realiseren waterstof backbone infrastructuur door Nederland;
  • Na 2030 volgt verdere grootschalige ontwikkeling van elektrolyzers op de Noordzee (op eilanden of platformen) en waterstoftransport vanaf zee.

‘Mapping the Energy Innovation System of Zuid-Holland’

Ad van Wijk

The Province of Zuid-Holland mapped the regional energy innovation system (including the Port of Rotterdam, Delft University of Technology, et cetera). Furthermore, they identified the 40 people most-cited as being drivers of the energy innovation ecosystem in Zuid-Holland. I was listed on the #3 spot! See below the interesting report itself.

Energy transition, or the move from high carbon to low carbon sources of energies is a complex technical,
economic and social challenge for the world. It is even more of a challenge for the province of Zuid-Holland,
with its high energy consumption, high carbon emissions and population density. Transition will require energy
innovation in order to meet the climate change targets of significantly reduced CO2 emissions. This study
explores the idea that effective energy innovation requires an ecosystem: the interaction between research
institutions, government, finance, entrepreneurs and the not-for-profit sector.

There is no historical precedent of a country moving to a carbon neutral economy. No-one has definitive
answers on what needs to be done. For this reason the government of the province of Zuid-Holland set up
the Energy Innovation Delta. Its objective is to develop the energy innovation ecosystem of the province. Does
the energy innovation ecosystem of Zuid-Holland have what it takes to realise energy innovation? In order to
answer this question, we interviewed over 100 executives from 80 different organisations, and mapped their
organisations, the focus of their work, and the challenges they see.

The output is that this study provides a unique overview of which activities are being performed within the
energy innovation ecosystem of Zuid-Holland. We take a data-driven approach to the energy innovation
ecosystem, analysing in unprecedented detail who is connected to whom, what is being done, what the
perceptions of these organisations are, how these compare to each other. This study has mapped out the
activities of over 4,300 FTE (full-time equivalent employees) across 80 different organisations. Our data can
be viewed from different perspectives: the organisations making up the ecosystem, the fields and stages of
innovation.

First, we often found that participants of the study request the government to create a clear vision, or roadmap
of its objectives for energy transition and innovation. Second, we found that there is a mismatch between the
perceived challenges and time allocation. Perceived important challenges in energy storage, system balancing
and CO2 capture receive the investment of relatively little time. Third, participants of the study indicated that
despite some useful initiatives, there is still a lack of capital to fund effective energy innovation – potentially
identifying an area for action.

The results of the study are being made available via a launch event in May 2018, at which invited participants
will also be able to prioritise recommendations. There are opportunities to submit further questions, and
detailed briefings will also be available on request.

Key influencers energy Zuid-Holland

‘Op weg naar een waterstofeconomie: de eerste stappen zijn gezet’ RTV Noord

Ad van Wijk

Op weg naar een waterstofeconomie: de eerste stappen zijn gezet

De Ecolution, het schip van de overleden astronaut Wubbo Ockels vaart binnenkort ook op waterstof (Foto: Steven Radersma/RTV Noord)
De Ecolution, het schip van de overleden astronaut Wubbo Ockels vaart binnenkort ook op waterstof (Foto: Steven Radersma/RTV Noord)
Noord-Nederland heeft de groene waterstofeconomie omarmd. En niet alleen om de afbouw van de gasproductie op te vangen. Want minder gas oppompen betekent verlies van duizenden banen. Maar waterstof kan ook een nieuwe energiebron worden die kolen, olie en gas kan vervangen. Maandag maakte Groningen Seaports bekend een leidingnet voor het transport van waterstof aan te leggen van een kilometer of vier op het Chemiepark in Delfzijl. Het is een van de projecten waarmee de regio voorzichtig de eerste concrete stappen zet richting een waterstofeconomie.

Het begint met de aanleg van een ruggengraat van pijpleidingen en de bouw van waterstoffabrieken

Denisa Kasova – directeur Noordelijke Innovation Board

‘We praten over de ontwikkeling van de backbone‘, zegt Denisa Kasova, directeur van de Noordelijke Innovation Board. ‘Het begint met de aanleg van een ruggengraat van pijpleidingen en de bouw van waterstoffabrieken.’

Goedje

Auto’s, bussen en treinen kunnen er op rijden, boten kunnen er op varen. Bedrijven gebruiken het als grondstof om er andere producten mee te maken en in energiecentrales kan er elektriciteit mee wordt gemaakt. Interessant goedje dus, dat waterstof.

Geestelijk vader

Noord-Nederland zet er stevig op in en er liggen allerlei plannen klaar voor waterstoftoepassingen. Aanjager van de plannen is de Noordelijke Innovation Board, waar de Delftse hoogleraar Future Energy Systems en waterstof-goeroe Ad van Wijk een belangrijke rol heeft. Van Wijk is de geestelijk vader van het idee van de groene waterstofeconomie. Volgens hem biedt die de regio een gouden kans.

Groen

Waterstof kan gemaakt worden uit aardgas, maar Noord-Nederland wil het met groene elektriciteit produceren uit water. Dat gebeurt met een proces dat elektrolyse heet. Water is er genoeg, de stroom moet vooral komen uit zon en wind.

De Hesla, een Tesla op waterstof, uit Hoogezand (Foto: RTV Noord)

Auto’s en fabrieken

Naast het leidingnet dat op het Chemiepark wordt aangelegd zijn er meer plannen. Er is een proef in voorbereiding met een waterstoftrein die gaat rijden tussen Groningen en Leeuwarden. In Hoogeveen wordt gewerkt aan een woonwijk waar verwarmd, gekookt en verlicht wordt met waterstof.
Het Hoogezandster familiebedrijf Holthausen heeft inmiddels zo’n beetje alles dat rijdt of drijft omgebouwd voor waterstof, van Tesla tot trekker. Voor de productie van waterstof wordt nagedacht over de bouw van een waterstoffabriek, in de Eemshaven als mogelijke locatie.

Peperduur

De ambities van het Noorden sluiten aan bij de plannen van het kabinet, dat wijst in de Energieagenda (2016) waterstof aan als nieuwe energiebron. Maar voordat waterstof echt een rol van betekenis zal spelen zijn we heel wat jaren verder. Fabrieken voor de productie ervan moeten nog wordt gebouwd, het hele transportnet ontbreekt, auto’s kunnen nog nergens tanken en de brandstofcellen voor auto’s, bussen en treinen zijn nog peperduur.

Activiteiten

Nu al wordt waterstof gebruikt in de chemie in Delfzijl als basisgrondstof voor de productie van bijvoorbeeld kunstmest of methanol en als brandstof om energie van te maken. Deze waterstof komt vrij bij de productie van chloor uit zout. Hieronder staan twee kaartjes waarop de huidige en geplande waterstofactiviteiten in de Groninger zeehavens zijn ingetekend.

Waterstof in Delfzijl

– Nieuw leidingnet aangelegd door Groningen Seaports. Voor transport van waterstof die is gemaakt met duurzame energie uit windmolens en zonneparken (groene waterstof) naar chemie- en industriebedrijven.
– Chloorfabriek AkzoNobel. Bij de productie van chloor uit zout komt waterstof vrij.
– Ongeveer een vijfde van deze waterstof gaat met een leiding naar bedrijven die het als grondstof gebruiken:
– 1: De monocholoorazijnzuurfabriek van AkzoNobel
– 2: Tejijn. Gebruikt waterstof bij de productie van supersterke vezels
– 3: BioMCN. Die gebruikt waterstof bij de productie van biomethanol.
– Vier vijfde van de waterstof uit de chloorproductie gaat naar de energiecentrale Delesto die het als brandstof inzet.
– Een klein deel gaat naar het waterstoftankstation.
– Plan voor bouw waterstoffabriek door AkzoNobel en Gasunie.

Waterstof in de Eemshaven

– Bouw waterstoffabriek. In de fabriek wordt waterstof gemaakt met stroom van windparken op zee
– Productie waterstof op zee direct bij de windparken. Waterstof wordt met een leiding aan land gebracht
– Aanpassing NUON centrale. Plan om de energiecentrale geschikt te maken voor gebruik van waterstof als brandstof. Waterstof komt vanuit Noorwegen naar de Eemshaven.

Lees ook:

– Eemshaven en haven Delfzijl gaan voor waterstof
– Ecolution wordt vlaggenschip van waterstof-campagne Noord-Nederland
– Gronings loonbedrijf wil trekker op waterstof

Dit artikel komt van RTV Noord, geschreven door Loek Mulder

Vehicle to Grid

Ad van Wijk

Vehicle-to-grid (V2G) describes a system in which plug-in electric vehicles, such as electric cars (BEV), plug-in hybrids (PHEV) or hydrogen Fuel Cell Electric Vehicles (FCEV), communicate with the power grid to sell demand response services by either returning electricity to the grid or by throttling their charging rate. Vehicle-to-grid can be used with gridable vehicles, that is, plug-in electric vehicles (BEV and PHEV), with grid capacity. Since at any given time 95 percent of cars are parked, the batteries in electric vehicles could be used to let electricity flow from the car to the electric distribution network and back.

A great deal of research into V2G is begin done at the Delft University of Technology, see also: https://en.wikipedia.org/wiki/Vehicle-to-grid

Geen lid van adviescommissie Powerfield

Ad van Wijk

Ik ben met Powerfield in gesprek om toe te treden tot hun Raad van Advies. Deze gesprekken heb ik, naar aanleiding van de publicatie in NRC Handelsblad d.d. 12-5-2018, stopgezet. Officieel ben ik geen lid en ook geen lid geweest van de Raad van Advies. Ik heb geen overeenkomst of contract getekend en ook heb ik geen enkele betaling ontvangen van Powerfield. Het plaatsen van mijn foto met vermelding ‘Lid van de Raad van Advies’ is dan ook voorbarig geweest.