noord-nederland

‘Op weg naar een waterstofeconomie: de eerste stappen zijn gezet’ RTV Noord

Ad van Wijk

Op weg naar een waterstofeconomie: de eerste stappen zijn gezet

De Ecolution, het schip van de overleden astronaut Wubbo Ockels vaart binnenkort ook op waterstof (Foto: Steven Radersma/RTV Noord)
De Ecolution, het schip van de overleden astronaut Wubbo Ockels vaart binnenkort ook op waterstof (Foto: Steven Radersma/RTV Noord)
Noord-Nederland heeft de groene waterstofeconomie omarmd. En niet alleen om de afbouw van de gasproductie op te vangen. Want minder gas oppompen betekent verlies van duizenden banen. Maar waterstof kan ook een nieuwe energiebron worden die kolen, olie en gas kan vervangen. Maandag maakte Groningen Seaports bekend een leidingnet voor het transport van waterstof aan te leggen van een kilometer of vier op het Chemiepark in Delfzijl. Het is een van de projecten waarmee de regio voorzichtig de eerste concrete stappen zet richting een waterstofeconomie.

Het begint met de aanleg van een ruggengraat van pijpleidingen en de bouw van waterstoffabrieken

Denisa Kasova – directeur Noordelijke Innovation Board

‘We praten over de ontwikkeling van de backbone‘, zegt Denisa Kasova, directeur van de Noordelijke Innovation Board. ‘Het begint met de aanleg van een ruggengraat van pijpleidingen en de bouw van waterstoffabrieken.’

Goedje

Auto’s, bussen en treinen kunnen er op rijden, boten kunnen er op varen. Bedrijven gebruiken het als grondstof om er andere producten mee te maken en in energiecentrales kan er elektriciteit mee wordt gemaakt. Interessant goedje dus, dat waterstof.

Geestelijk vader

Noord-Nederland zet er stevig op in en er liggen allerlei plannen klaar voor waterstoftoepassingen. Aanjager van de plannen is de Noordelijke Innovation Board, waar de Delftse hoogleraar Future Energy Systems en waterstof-goeroe Ad van Wijk een belangrijke rol heeft. Van Wijk is de geestelijk vader van het idee van de groene waterstofeconomie. Volgens hem biedt die de regio een gouden kans.

Groen

Waterstof kan gemaakt worden uit aardgas, maar Noord-Nederland wil het met groene elektriciteit produceren uit water. Dat gebeurt met een proces dat elektrolyse heet. Water is er genoeg, de stroom moet vooral komen uit zon en wind.

De Hesla, een Tesla op waterstof, uit Hoogezand (Foto: RTV Noord)

Auto’s en fabrieken

Naast het leidingnet dat op het Chemiepark wordt aangelegd zijn er meer plannen. Er is een proef in voorbereiding met een waterstoftrein die gaat rijden tussen Groningen en Leeuwarden. In Hoogeveen wordt gewerkt aan een woonwijk waar verwarmd, gekookt en verlicht wordt met waterstof.
Het Hoogezandster familiebedrijf Holthausen heeft inmiddels zo’n beetje alles dat rijdt of drijft omgebouwd voor waterstof, van Tesla tot trekker. Voor de productie van waterstof wordt nagedacht over de bouw van een waterstoffabriek, in de Eemshaven als mogelijke locatie.

Peperduur

De ambities van het Noorden sluiten aan bij de plannen van het kabinet, dat wijst in de Energieagenda (2016) waterstof aan als nieuwe energiebron. Maar voordat waterstof echt een rol van betekenis zal spelen zijn we heel wat jaren verder. Fabrieken voor de productie ervan moeten nog wordt gebouwd, het hele transportnet ontbreekt, auto’s kunnen nog nergens tanken en de brandstofcellen voor auto’s, bussen en treinen zijn nog peperduur.

Activiteiten

Nu al wordt waterstof gebruikt in de chemie in Delfzijl als basisgrondstof voor de productie van bijvoorbeeld kunstmest of methanol en als brandstof om energie van te maken. Deze waterstof komt vrij bij de productie van chloor uit zout. Hieronder staan twee kaartjes waarop de huidige en geplande waterstofactiviteiten in de Groninger zeehavens zijn ingetekend.

Waterstof in Delfzijl

– Nieuw leidingnet aangelegd door Groningen Seaports. Voor transport van waterstof die is gemaakt met duurzame energie uit windmolens en zonneparken (groene waterstof) naar chemie- en industriebedrijven.
– Chloorfabriek AkzoNobel. Bij de productie van chloor uit zout komt waterstof vrij.
– Ongeveer een vijfde van deze waterstof gaat met een leiding naar bedrijven die het als grondstof gebruiken:
– 1: De monocholoorazijnzuurfabriek van AkzoNobel
– 2: Tejijn. Gebruikt waterstof bij de productie van supersterke vezels
– 3: BioMCN. Die gebruikt waterstof bij de productie van biomethanol.
– Vier vijfde van de waterstof uit de chloorproductie gaat naar de energiecentrale Delesto die het als brandstof inzet.
– Een klein deel gaat naar het waterstoftankstation.
– Plan voor bouw waterstoffabriek door AkzoNobel en Gasunie.

Waterstof in de Eemshaven

– Bouw waterstoffabriek. In de fabriek wordt waterstof gemaakt met stroom van windparken op zee
– Productie waterstof op zee direct bij de windparken. Waterstof wordt met een leiding aan land gebracht
– Aanpassing NUON centrale. Plan om de energiecentrale geschikt te maken voor gebruik van waterstof als brandstof. Waterstof komt vanuit Noorwegen naar de Eemshaven.

Lees ook:

– Eemshaven en haven Delfzijl gaan voor waterstof
– Ecolution wordt vlaggenschip van waterstof-campagne Noord-Nederland
– Gronings loonbedrijf wil trekker op waterstof

Dit artikel komt van RTV Noord, geschreven door Loek Mulder

‘Waterstof wordt de vervolgstap op windenergie’

Ad van Wijk

De Gasunie en de chemie-afdeling van AkzoNobel gaan onderzoeken of ze de grootste waterstof-fabriek van Europa kunnen bouwen. In Delfzijl moet op grote schaal duurzaam opgewekte stroom omgezet gaan worden in waterstof. Doel: het grootschalig verduurzamen van de industrie.

AkzoNobel produceert op dit moment al op grote schaal waterstof in Delfzijl en op andere locaties, zegt Energy Director Marcel Galjee, maar die komt nog voornamelijk uit fossiele bronnen. Nieuw aan de beoogde fabriek is het duurzame karakter. ‘Die gaan we dan op grote schaal produceren. Het is eigenlijk de vervolgstap op windenergie; we hebben al wel de antwoorden om duurzame elektriciteit te produceren, maar waterstof is een heel belangrijk element om de belangrijke bouwblokken voor de industrie duurzaam te maken.’

100 procent duurzaam

Dat wil niet zeggen dat windenergie overbodig wordt: voor de productie van waterstof op een duurzame manier is wind, of andere duurzame bronnen nodig, zegt Galjee. ‘Je kunt middels elektriciteit water splitsen en zo waterstof op een duurzame manier maken. Op dit moment komt het grootste deel van het waterstof dat in Nederland gebruikt wordt uit het splitsen van aardgas. Wij gebruiken 100 procent duurzame elektriciteit om ook een 100 procent duurzame chemische grondstof te bouwen die nu nog uit fossiele brandstof komt.’

En een heel complex proces is het niet, zegt Auke Hoekstra, onderzoeker elektrisch rijden bij de TU Eindhoven. Wel is het zo dat de benodigde technologie nog in de kinderschoenen staat. Juist daarom is het zo van belang om een fabriek te starten. ‘Die technologie is waanzinnig belangrijk voor ons. Als die energiewende echt een mooi beslag gaat krijgen, hebben we dit keihard nodig. Als we echt naar een toekomst gaan waarin heel veel energie uit zon en wind komt, is de vraag wat je in de winter doet, als de zon niet schijnt of de wind niet waait’

Mierenzuur

Batterijen zijn aardig om energie op te slaan, maar om echt een seizoen lang energie op te slaan zijn ze volstrekt ongeschikt, benadrukt Hoekstra het belang van waterstof. ‘Als we echt naar een toekomst gaan waarin meer dan 60 procent van onze energie uit zon en wind komt, ontkomen we niet aan duurzame opslag en dan is waterstof op dit moment de beste mogelijkheid die we kennen.’ Alternatieven als mierenzuur en ammoniak worden vaak genoemd, maar dat is volgens Hoekstra niet terecht. ‘In veel gevallen maken we dat mierenzuur en ammoniak ván waterstof.’

De 3 kiloton die ‘Delfzijl’ moet gaan opwekken is nog niet zo heel veel, als je het afzet tegen de totale landelijke behoefte aan energie van 800 kiloton, zegt Ad van Wijk, hoogleraar Future Energy Systems aan de TU Delft. Maar als je in aanmerking neemt dat tot nu toe voornamelijk waterstof wordt geproduceerd uit aardgas, is dit wel een heel goed project om CO2-vrij waterstof te maken, meent Van Wijk. ‘De toepassing als brandstof is nog niet echt groot. Maar nu de benodigde brandstofcel is ontwikkeld, zie je dat brandstofcel-waterstofvarianten een vlucht nemen.’

Dat geldt met name voor Japan, zegt Van Wijk, waar bij de Olympische Spelen het vervoer en de verwarming van woningen geheel op waterstof zullen draaien. ‘Het begint nu heel erg op te komen. Je moet bedenken dat offshore windmolens zo ver op zee staan, dat het veel duurder is om de elektriciteit naar de kust te brengen dan om het eerst om te zetten naar waterstof en het zo via een pijplijn naar de kant te brengen. Je moet ook juist kijken hoe je de energie van de zon in de Sahara of de wind in de Noordzee zo goedkoop mogelijk naar Europa?

Dit artikel verscheen op BNR

‘Groene waterstof biedt Noorden een gouden kans’

Ad van Wijk

De groene waterstofeconomie. Toekomstmuziek, maar er is geen betere regio in ons land dan het Noorden om die van de grond te trekken. Dat zegt Ad van Wijk, ondernemer en hoogleraar aan de Technische Universiteit Delft.

Van Wijk heeft het idee ervoor gelanceerd. De afgelopen maanden is de haalbaarheid van het plan en het draagvlak ervoor door de Noordelijke Innovation Board onderzocht. De geesten zijn rijp gemaakt, ondernemers en overheden zitten op één lijn en de regio kan ermee de boer op. Dinsdagmiddag presenteren Groninger bestuurders het in Den Haag aan de landelijke politiek als onderdeel van een breder plan om Noord-Nederland in een groene energieregio te veranderen.

Waarom de groene waterstofeconomie de regio een gouden kans biedt, vragen we aan geestelijk vader van het idee, Ad van Wijk.

Wat kunnen we met waterstof?
‘Het is nu al een basisproduct dat veel in de chemie wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij de productie van kunstmest of methanol. Waterstof wordt op grote schaal gebruikt, bijvoorbeeld in de raffinaderijen. Al die waterstof wordt gemaakt uit aardgas. Dat is de eerste toepassing die we groen kunnen maken.’

‘Een andere toepassing, voor consumenten interessant, is het gebruik ervan als brandstof in hun auto. Maar ook treinen kunnen erop rijden en boten ermee varen.’

‘Heel belangrijk is dat waterstof kan worden bijgemengd in het gasnetwerk, of zelfs gas als brandstof helemaal kan vervangen. Technisch is dat geen enkel probleem. In woningen moeten daarvoor eigenlijk alleen de branders in de fornuizen worden aangepast.’

Van Wijk benadrukt het belang van gebruik van groene waterstof in plaats van grijze. Groene wordt gewonnen uit water. Dat gebeurt met elektrolyse, waarbij met elektriciteit water in waterstof en zuurstof wordt gescheiden. De Eemsmondregio is daar volgens de hoogleraar de ideale plaats voor.

Andere landen liggen al wel een stapje voor, aldus Van Wijk. Zo worden in Duitsland momenteel vierhonderd tankstations gebouwd voor auto’s op waterstof, waarmee dat land de waterstofeconomie een flinke slinger geeft. In 2023 kan met een waterstofauto heel Duitsland worden doorkruisd.

Waarom is Noord-Nederland zo geschikt als groene waterstofregio?
‘Het is de plek waar de stroom van de windparken op de Noordzee aan land komt. Er wordt op zee nog druk gebouwd, ook door de Duitsers. Die hebben een korte verbinding met het vasteland naar Noord-Nederland. De productie van groene stroom neemt dus verder toe. Dan zijn er nog de stroomkabels vanuit Noorwegen en Denemarken naar de Eemshaven. Het maakt de Eemshaven tot een uitstekende locatie voor een waterstoffabriek, die 24 uur per dag kan produceren.’

‘Dat het gasnet in Groningen begint, is ook een enorm voordeel. Aanleg van nieuwe leidingen is dus niet nodig, want de bestaande pijpen zijn geschikt voor transport van waterstof.’

Zijn er concurrerende regio’s?
‘In Rotterdam, in de Botlek, wordt ook aan plannen gewerkt. Ook daar kan stroom gebruikt worden van windmolenparken voor de kust. Maar de omvang van die parken is beperkter en andere regio’s missen het noordelijke gasleidingnetwerk.’

Waar moeten we beginnen?
‘Als eerste zullen we groene waterstof inzetten in de chemie in Delfzijl. Maar ook in Rotterdam voor de chemie en de petrochemie. De ombouw van het gasnet, dat zullen we later gaan doen.’

Dinsdagmiddag vertellen Groningse bestuurders en ondernemers politici in Den Haag over de plannen. Er is nog wel wat lobbywerk nodig?
‘Het is een nog vrij onbekend onderwerp. Het kost nog wel even tijd om het goed voor het voetlicht te brengen. Maar we moeten de kans grijpen. Het is ook voor de landelijke overheid een uitstekende kans om de teruglopende aardgasbaten op te vangen. Het kan daarnaast de regionale economie en werkgelegenheid een impuls te geven.’

Gangmaker achter de waterstofplannen is de Noordelijke Innovation Board (NIB), waar Van Wijk lid van is. De NIB is een samenwerking van bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen en wil de noordelijke economie versnellen.

De kosten voor de bouw van een waterstoffabriek en de ombouw van het gasnetwerk naar een waterstofnetwerk worden geschat op een bedrag tussen de 17,5 en 25 miljard euro.

Een samenvatting van het plan is hier te vinden.
NoordZaken-opiniemaker Aard Groen ziet de waterstof-economie helemaal zitten. Hij gaf zijn mening erover dit stuk.

Door: Door Loek Mulder. Dit artikel is eerder verschenen op: http://www.rtvnoord.nl/nieuws/178199/Groene-waterstof-biedt-Noorden-een-gouden-kans